چند راهکار و نکته قابل اجرا برای بهبود وضعیت فعلی حوزهها برگرفته از نظام علمی آموزشی پرورشمآل
یک) برنامهی آموزشی همهی علوم و معارف اصلی، به طور عمده، باید با لحاظ شیب منطقی حرکت از ساده به سخت و اجمال به تفصیل، و تعیین متون درسی و کمک درسی مناسب با این روند، در دو مرحلهی «مقدماتی» و «پیشرفته»، یا سه سطح «مقدماتی»، «متوسطه» و «عالی» تنظیم و اجرا گردد.
دو) برنامهی هر مقطع تحصیلی، باید بر اساس رویکرد معرفتی_کارکردی مصوب هرحوزه/مدرسه، و طی فرایند زیر تنظیم شود:
- تعیین هدف (یا اهداف) و افق (چشم انداز/برایند) عام هر یک از مقاطع و سطوح تحصیلی
- تعیین هدف و افق هر یک از مواد علمی و مهارتی
- تصویب هدف و افق هر مرحله از هر یک از مواد
- تعیین کمیت هر کدام از مراحل هر یک از مواد (به صفحه/ساعت)
- تعیین متن مناسب [درباره دروس متن محور] یا تنظیم سر فصل لازم
- تعیین «نحوه اجرا» (حضوری، نیمه حضوری)
- تعیین ترتیب منطقی مواد و جانمایی مراحل آنها
- تعیین استاد حسب نیاز و با لحاظ تناسب بین مواد و مراحل و نحوهی اجرا و سبک ارائهی هر کدام از دروس
- تعیین شیوههای سنجش پیشرفت تحصیلی هر کدام از مواد و مراحل
سه) نقش روش در کمال و کامیابی فعالیتهای علمی_تربیتی، از جمله آموزش، فوقالعاده تعیین کننده است و از خسارت بارترین آسیبهای حوزهی معاصر، غفلت از سهم بیبدیل روش تدریس در انتقال مباحث و پیشرفت تحصیلی و قوت علمی طلاب است.
به شرط روشمند شدن تدریس و اعمال ابتکار در شیوههای ارائهی دروس، اغلب متون رایج میتواند از کارایی لازم برای حصول مقاصد حوزه برخوردار گردد.
چهار) برای ارائهی دروس، برحسب مورد و با رعایت تناسب، میتوان از روشهای گوناگونی بهره برد که شیوههای زیر از جملهی آنهاست:
- القای یک سویه از سوی استاد و تلقی از سوی شاگرد در جلسات درس (روش رایج)
- تشکیل جلسهی درس به سبک سامرایی
- برگزاری کارگاه علمی
- تشکیل جلسهی کارورزی در خصوص دروس مهارتی با حضور استاد ماهر هر فن
- شرکت دانش پژوهان در همایشهای علمی تشکیل شده در موضوع درس
- تشکیل محفل گفتگوی علمی بین دو استاد متخصص در موضوعات بینارشتهای درحضور طلاب
- استفاده از شبکهی مجازی یا ابزارهای چندرسانهای
- تحقیق و مقاله نگاری گروهی در موضوع درس، حسب مورد
- پژوهش تحصیلی (تکلیف کلاسی) و مسوّده نگاری در موضوعات درسی، حسب مورد
- برگزاری منظم حلقات مباحثهی گروهی دانشپژوهان به موازات تشکیل جلسات درس
- برگزاری مناظرهی کلاسی بین دانش پژوهان در موضوعات درسی، حسب مورد
- نقد آراء و آثار مرتبط با مباحث، از سوی استاد یا دانش پژوهان در جلسهی درس، حسب مورد
- الزام به مطالعهی گروهیِ منابع موازی متون درسی
- خودخوانی برخی دروس غیرمحوری، برحسب ضرورت، به جهت صرفه جویی در اوقات دانش پژوهان