نصاب‌های مطلوب رکن نرم افزاری و سخت افزاری نهاد حوزه

نصاب مطلوب رکن نرم‌افزاری نهاد حوزه

مراد ما از رکن نرم افزاری، نظامات مدیریتی، تربیتی، علمی، برنامه‌ها، مواد و متون علمی، و شیوه‌های اجرایی است. در اینجا نگاهی اجمالی می‌افکنیم به اهم اصلاحات و اقدامات مورد نیاز در این قسمت:

1. بازشناخت پیشینه و هویت تاریخی حوزه و مختصات و سنت‌های اصیل آن به انگیزه‌ی تحفظ بر هویت و احیای سنن مغفول و متروک.
2. عارضه شناسی منصفانه و تحلیل وضعیت جامع امور حوزه‌ها
3. رفع ابهام از زوایای آرمان تحول و ارائه تعریف دقیق، جامع و کاربردی از آن
4. تعیین مرجع صالح برای برنامه ریزی
5. بازتعریف رسالت و وظایف حوزه با توجه به ظروف اجتماعی فرهنگی و معاصر
6. پرهیز مرکز مدیریت از دخالت در مسائل اجرایی و جزئی، واگذاری امور صفی حوزه‌های بلاد به علمای سرشناس نواحی
7. تهیه مجموعه‌ی نظاموراه‌ها و نظام‌نامه‌های مورد نیاز حوزه، شامل؛ یک) نظام‌نامه‌ی آمایش سرزمینی؛ دو) نظام‌نامه‌ی اطلاع رسانی؛ سه) نظام‌نامه‌ی جذب، آزمون، گزینش، پذیرش، و پراکنش ملی داوطلبان؛ چهار) نظام‌نامه‌ی آموزشی؛ پنج) نظام‌نامه‌ی پرورشی؛ شش) نظام‌نامه‌ی تدریس؛ هفت) نظام‌نامه‌ی تحقیق؛ هشت) نظام‌نامه‌ی سنجش تحصیلی طلاب؛ نه) نظام‌نامه‌ی مهارت آموزی؛ ده) نظام‌نامه‌ی گزینش؛ آموزش؛ به کارگماری و کارگزینی عوامل انسانی [مدیران، مدرسین و کارگزاران]؛ یازده) نظام‌نامه‌ی فارغ التحصیلی؛ دوازده) نظام‌نامه‌ی ارتباط دانش آموختگان با نهادحوزه؛ سیزده) نظام‌نامه‌ی اجرایی رسالت و وظایف در کشورهای مسلمان؛ چهارده) نظام‌نامه‌ی دیپلماسی دینی در گستره‌ی جهانی، و… .
8. احیای سنت استادسالاری و منزلت پیشکسوتان در امور علمی و آموزشی حوزه.
9. داشتن افق چشم‌انداز نشانه‌ی بالندگی و پیشروندگی است؛ نهاد فاقد چشم‌انداز دستگاهی است که درجا می‌زند؛ لهذا علاوه بر ضرورت تهیه‌ی سند افق میان مدت و بلند مدت برای کل حوزه‌های علمیه کشور، بلکه تشیع، بر هر حوزه و مدرسه‌ای لازم است با توجه به امکانات بالفعل و قابلیت‌های رکن عوامل انسانی خویش، و موقعیت «عرضی_افقی» و «رویکردمعرفتی_کاربردی» مصوب و موردنظرش، با تنظیم برنامه‌های میان مدت و بلند مدت، نسبت به تعیین افق چشم انداز اقدام نماید.

نصاب مطلوب رکن سخت افزاری نهاد حوزه

عناصر تشکیل دهنده ی رکن سخت افزاری حوزه

مراد از «رکن سخت افزاری» نهاد حوزه، منابع مالی، موافق مادی و کارافزارهای مورد نیاز در اجرای برنامه‌های آن است. اهم عناصر رکن سخت افزاری حوزه عبارت‌اند از:

1. منابع مالی پایدار برای تأمین هزینه‌های برنامه‌ها و فعالیت‌ها
2. فضای فیزیکی و کالبدی و تجهیزات مورد نیاز برای امور آموزشی، پژوهشی و مهارت آموزی
3. فضای فیزیکی و کالبدی مورد نیاز برای امور عبادی و برگزاری مناسک و آیین‌های معنوی
4. فضای فیزیکی و کالبدی مورد نیاز فعالیت‌های علمی مدرسان و طلاب
5. فضای فیزیکی و کالبدی و تجهیزات مورد نیاز برای بهداشت و سلامت، ورزش و تفریح عوامل انسانی نهاد حوزه.

در خور ذکر است:

اولا: بحث از «رکن سخت افزاری» (اگر مورد بحث قرار گیرد) معطوف به کیفیت و تناسب آن با هدف و هویت حوزه است، نه کثرت و کمیت آن

ثانیا : به رغم آنکه ارزش و اهمیت رکن سخت افزاری، کمتر از دو رکن دیگر نیست، به جهت احتزار از تطویل، وارد بحث از همه جهات و جنبه‌های این رکن نمی شویم.

ثالثا : تنها به این جهت اشاره می‌کنیم که حوزه‌ی علمیه، به رغم آنکه مشرق انقلاب اسلامی بوده، و حوزویان طلایه‌داران نهضت اسلامی هستند، از حداقل مواهب مادی حاصل از این انقلاب مبارک بی‌بهره‌اند و در عهد حکومت دینی، امروز طلاب در زیر خط فقر زندگی می گذرانند.

رابعا: همچنین تاکید می‌ورزیم که: اگر تدبیر شایسته‌ای راجع به تحصیل، توزیع و مصرف منابع حاصل از فریضه‌ی خمس صورت گیرد، و اگر موقوفات و رقبات متعلق به حوزه‌های علمیه به درستی شناسایی و تملک شود، احیا و  توسعه یابد، و حقوق مادی و معنوی ناشی از این سرمایه‌ها استیفا گردد، نه تنها نهاد حوزه، که همه‌ی شئون دینی جامعه از جهات مادی مستغنی خواهد شد، اما دریغا و فسوسا که مدت مدیدی است (عمدتا از اواخر دوره قجرها، خاصه در عهد پهلوی‌ها) این منابع پاک و بی پایان، عملا و گویی که مغفول و  مراعی نهاده شده، و احیاناً از سوی برخی افراد سودجو و بی‌مبالات مورد تصرف غیرمشروع قرار می‌گیرد، یا از ناحیه‌ی متولیان بی‌صلاحیت، با مبالغ استحصالی چونان اموال بلاصاحب رفتار می‌شود؛ بدین سان این سرمایه‌های عظیم اتلاف می‌شود یا به تاراج می‌رود، و حوزه‌ها و حوزویان نیز با فقر و فقدان، و نداری و تنگدستی دست و پنجه نرم می‌کنند.

در پایان، برایند مبحث معماری حوزه‌ها را در ضمن چند پیام اصلی، بر می‌شماریم:

1. تنیدگی مثلث معنویت، معرفت و مادیت و تاکید بر ترابط وثیق دین و دنیا که نشان آن مجاورت مسجد، مدرسه و بازار در تمام الگوهاست.
2. هم‌گرایی دین و دانش
3. درهم‌تنیدگی دین و هنر
4. در کالبد مدارس، تعبیه فضاهای لازم برای کاشت و داشت درخت، گل و سبزه،‌اهمیت خاصی دارد.
5. برون گرایی و گشودگی: در معماری اسلامی، هرچه بنای منازل مسکونی درون‌گرا، بناهای مدارس و مساجد برون‌گرا و گشوده است.
6. توجه به جامعه پذیری طلاب و مؤانست و معرفت دوسویه‌ی طلاب و توده، از رهگذر تامین حداکثری زمینه‌ی مراوده‌ی این دو قشر در فضاهای آموزشی و عبادی.
7. تمرین مردم‌مداری و مردم‌داری، با متکی ساختن منابع حوزه‌ها به مردم، از رهگذر توسعه‌ی فرهنگ وقف و اتکای اداره‌ی مدارس به وجوهات شرعیه، خیرات و مبرّات که اقشار مردم تأمین می‌کنند.
8. تاکید بر عرف شناسی و تحصیل و تحسین اجتماعیات طلاب،‌بر اثر فراهم ساختن زمینه‌های تماس و ترابط مدارم طلاب با متن جامعه
9. گرانیگاه‌انگاشتن علم، عبادت و اقتصاد به عنوان ارکان تشکیل جامعه‌ی تمام.
10. بوم‌گرایی و رعایت تناسب معماری و مختصات اقلیمی.
11. رعایت جانب صرفه در همه‌ی اقدامات نرم افزاری و سخت‌افزاری، از جمله صرفه‌جویی در اوقات طلاب.
12. سعی بر تولید «سبک ‌زندگی صنفی» یعنی همان چیزی که از آن به زیّ طلبگی تعبیر می‌کنیم.