در روشهای نوین تدریس یادداشت شماره ۱ و شماره ۲، پس از اشاره به تعریف روش و تدریس، به بیان روشهای مختلف تدریس پرداختیم و هرکدام را به صورت مختصر، شرح دادیم. اکنون ادامه روشها را در قالب الگوهای مختلف تدریس پیگیری میکنیم. انشاءالله که برای اساتید و مربیان مثمر ثمر باشد.
روشهای نوین تدریس
الگوی رشد عقلی
این الگو باعث سازگاری و متناسب نمودن آموزش با مراحل رشد فراگیران میشود. در این الگو کاوشگری در جوّی اجتماعی و عقلی آزاد همراه است. معلم باید جوّ تسهیل کنندهای ایجاد کند، تا شاگرد احساس خود را آزادانه بیان کند.
این الگو منجر به تقویت جنبههای انتخابی رشد شناختی و جنبههای عاطفی و اجتماعی در دانش آموزان می شود.
مـراحل تدریس الگوی رشد عقلی عبارتاند از:
۱- به وجود آوردن موقعیتی که مطابق رشد دانش آموز باشد.
۲- کاوشگری از طریق دریافت پاسخهای دانش آموزان.
۳- انتقال از طریق بررسی استدلال دانش آموزان.
الگوی کاوشگری علمی
این الگو باعث آموزش علمی به سبکهای مشخص و آموزش مفاهیم بنیادی در دانش آموزان میگردد. رسالت معلم در این الگو، پرورش کاوشگری، ایجاد جوّی توأم با همکاری و داشتن انعطاف است. این الگو منجر به دانش علمی، تعهد به کاوشگری علمی، ژرف اندیشی و روح مهارت همکاری در دانش آموزان میشود.
مـراحل این الگو عبارتند از:
۱- فراهم آوردن زمینه جسنجو برای دانش آموزان.
۲- تعیین مسئله از سوی دانش آموزان.
۳- مشخص کردن مسئله در هر جستجو توسط دانش آموزان.
۴- دانش آموزان تشویق به حدس زدن در خصوص راههای توضیح مشکل میپردازند.
الـگـوی تدریس غیــر مستقیم
این الگو باعث مشارکت فراگیران در یادگیری شده و به آنها یاد میدهد که چگونه خود به فراگیری مطالب پرداخته و مسائل را حل نمایند. معلم نقش هادی، راهنما و تسهیل کننده را دارد. یعنی معلم به دانش آموزان کمک می کند تا مسائل را تعریف و برای حل موفقیت آمیز آنها اقدام نمایند.
همچنین معلم بایستی مکانی آرام توأم با جوّ مثبت و اطلاعات مورد نیاز برای دانش آموزان را فراهم نماید.
این الگو دانش آموزان را قادر به افزایش آگاهی فردی، رشد خود، هدفهای اجتماعی و تحصیلی متنوع مینماید.
مراحل تدریس این الگو عبارتند از:
۱- تعریف موقعیت توسط فراگیر به نحوی که معلم ابراز احساسات را ترغیب میکند.
۲- کشف مشکل بوسیله دانش آموزان.
۳- رشد بینش توسط بحث دانش آموزان درباره مسئله و حمایت معلم از آنها.
۴- برنامه ریزی و تصمیم گیری توسط دانش آموزان.
۵- یکپارچگی از طریق توسعه بینش دانش آموزان در خصوص مسئله و حمایت معلم از آنها.
الگـوی بدایع پـردازی (افزایش تفکر خلاق)
هدف این الگو افزایش تفکر خلاق و مشکل گشایی در مواقع خاص، بر هم زدن سنتهای متداول و گسترش افقهای فردی و اجتماعی در دانش آموزان است. معلم سوالاتی از دانش آموزان مینماید، ولی پاسخ دانش آموزان کاملاً باز است و معلم بایستی کمک کند تا شاگردان تفکر خود را بسط دهند.
این الگو باعث رشد خلاقیت و نوع آوری, همبستگی گروه و بر هم زدن سنتها در نزد انظار میشود.
مراحل تدریس الگو عبارتانداز:
۱- توصیف وضعیت جدید به کمک معلم
۲- قیاس مستقیم به نحوی که معلم قیاس مستقیم (مقایسه ساده از دو موجود یا دو مفهوم) را پیشنهاد و از شاگردان میخواهد آنها را توصیف کنند.
۳- قیاس شخصی به نحویکه معلم شاگردان را به قیاس مستقیم ترغیب میکند.
۴- مقایسه قیاسها از طـریق شاگردان
۵- توضیح تفاوتها به کمک شاگــردان
۶- اکتشاف به کمک شاگردان
۷- قیاس زایی. شاگردان مجدد به بیان شباهتها و تفاوتهای قیاس میپردازند.
الگـوی آگاهییابی
اهداف این الگو، کمک به دانش آموزان برای توسعه آگاهی از تواناییهای خویشتن در تفکر و احساسات گروهی, مناسب انسانی و ایجاد تصور ذهنی از خود است. معلم باید در این الگو انعطافپذیر باشد. این الگو منجر به افزایش آگاهی، خود یکپارچگی روابط میان فردی میشود. مــــراحل این الگو عبارتاند از:
۱- مشخص کردن تکلیف برای شاگردان از طریق ایجاد محیط امن برای آنها
۲- بحث و تحلیل در خصوص گام اول
الگــوی دیـدار در کـلاس درس
این الگو برای کمک به فراگیران در پذیرش مسئولیت رفتار و شرایط اجتماعی است. معلم بایستی دارای شخصیتی صمیمی و ماهر در فنون بحث میان فردی باشد و بیشتر اقدامات کنترلی، ولی با دانش آموزان سهیم است. این الگو باعث استقلال و خود محبت دهی و آزاد اندیشی میشود.
مــــراحل الگو عبارتاند از:
۱- تشویق دانش آموزان برای مشارکت و سخن گفتن
۲- طرح مسئله برای بحث بوسیله دانش آموزان یا معلم و بررسی پیامدهای آن
۳- بررسی قضاوت ارزشی توسط فراگیران در خصوص مسئله
۴- تعیین و توافق بر اینکه دانش آموزان کدام مسئله را پیگیری نمایند.
۵- التزام علمی دانش آموزان در برابر جمع
۶- پیگیری رفتاری از طریق سنجش رفتارهای جدید ایجاد شده در دانش آموزان
الگـوی پـژوهش گروهی (تفحص گـروهی)
این الگو برای کمک به دانش آموزان در تقویت مردم سالاری، تشریک مساعی و آموزش آنها از طریق همکاری کاوشگرانه در فهم و مسائل اجتماعی و تحصیلی است. در این الگو معلم مانند یک مشاور عمل میکند و بایستی بتواند به درخواستهای دانش آموزان پاسخ دهد و به کمک آنها نیازمندیهای آموزش را فراهم آورد. این الگو نیازمند یک جوّ مثبت برای استدلال و مذاکره میباشد و در همه سنین و سطوح تحصیلی و انجام کارهای گروهی کاربرد مناسبی دارد.
این الگو در نهایت منجر به کاوشگری منظم، کنترل و پویش موثر گروهی، تقسیم کار، مردم سالاری، تعهد و تمایل نسبت به کاوشگری و هم کوششی در دانش آموزان میشود.
الگـوی آمـوزش آزمایشگاهـی
این الگو باعث افزایش فهم اجتماعی، مهارت، توانایی یادگیری و تقویت کار گروهی در دانش آموزان میشود. معلم در این الگو نقش مشاور را ایفا نموده و دانش آموزان را حمایت مینماید. در نهایت منجر به تقویت یادگیری و آموزش در بستر پژوهش در آنها میشود. این الگو برای کلیه دروس به ویژه علوم دقیقه و در تمام دورههای تحصیلی و سنین مختلف کاربرد دارد.
الگـوی کاوشگـری علـوم اجتماعی
این الگو باعث درک مسائل اجتماعی, از قبیل مردم شناسی، جامعه شناسی، فرهنگ شناسی، مهارت عقلی، آموختن اطلاعات، تشکیل مفاهیم و استفاده مناسب از مفاهیم در دانش آموزان میشود.
در این الگو معلم موقعیت کاوشگری را ایجاد و از دانش آموزان میخواهد تا به بررسی و نتیجه گیری در مورد آن بپردازند. این الگو در تمام سنین و دورههای تحصیلی به ویژه در درس علوم اجتماعی کاربرد دارد و در نهایت باعث تقویت فهم و درک دانش آموزان در خصوص مسائل اجتماعی میشود.
الگـوی یادگیـری در حد تسلط آمـوزش مستقیـم
(نظـریه اجتماعـی یادگیـری)
هدف این الگو ایجاد و تقویت مهارتهای اساسی، مطالب آموختنی از ساده به مشکل و دادن مطالب درسی به صورت انفرادی به دانش آموزان و استفاده از تکنولوژی دیداری و شنیداری در دانش آموزان است.
در این الگو معلم حامی دانش آموزان است و به آنها کمک میکند تا مستقل یاد بگیرند. این الگو در نهایت دانش آموزان را قادر به تسلط بر محتوای علمی، تقویت انگیزه درس خواندن، توانایی کنترل خود و تقویت عزت نفس مینماید. این الگو در همه دورههای آموزشی و سنین مختلف کاربرد دارد.
الگوی آمـوزش برای رشد مفهـوم و مهـارت
این الگو معمولاً به دو صورت زیر است:
۱- الگوی نظریه و عمل:
مانند یک مهارت ریاضی که در آن مهارت با نشان دادن ممارست، باز خورد و نظارت در هم میآمیزد تا دانش آموز بر آن مهارت تسلط یابد.
۲- شبیه سازی که از توصیف موقعیتهای زندگی ایجاد میشود.
مثال: ابزار معلم در درس جغرافیا، کره زمین است و یا از مولاژ استفاده میکند و اندامها و دستگاههای مختلف بدن انسان را نشان میدهد. در این الگو معلم نقش هادی و راهنما را دارد و بایستی یادگیری با تشکیل شرکت سهامی فکر بین دانش آموزان و معلم انجام گیرد. این الگو در همه سنین و سطوح تحصیلی کاربرد دارد و در نهایت باعث افزایش مفاهیم و مهارتهای آگاهی درباره سیستمهای اجتماعی، همدردی، آگاهی از تنش تغییر و احساس اثر بخشی در دانش آموزان میشود.